Hoe vertel ik jou...

Dat de aarde niet meer rond is

Dat zijn de moeilijke woorden van het liedje van Marco Borsato. En waar gaat het eigenlijk over. Het gaat over het brengen van een slechte boodschap. Natuurlijk in zijn liedje gaat het over het beëindigen van een relatie. Dan blijft alleen de slechte boodschap over. Die is wel heel lastig. Dat soort slechte boodschappen komen gelukkig minder voor. Veel vaker zitten we met het probleem dat we kritiek hebben op mensen en hoe dat zo opbouwend mogelijk te brengen. En wie heeft daar nog nooit over gepiekerd? Immers, de boodschap gaat over wat er niet goed gaat en dat je dat anders wil hebben.

Natuurlijk vanuit NLP kennen we de sandwichfeedback, dat is echter slechts één manier van kritiek geven. Die manier werkt alleen in een opbouwende situatie en deze werkt ook het best in een veilige en vertrouwde omgeving waar leren de regel is en echte kritiek de uitzondering vormt. Er zijn nog een heleboel andere situaties waarin we kritiek willen uiten. Hoe doe je dat dan en hoe ga je daarmee om?

Het heeft ook alles te maken met hoe de kritiek ontvangen wordt, dat bepaalt voor een groot gedeelte ook of we met succes de kritiek hebben kunnen overdragen. Dat betekent dat we er vanuit gaan dat het hier ook om echte communicatie gaat. Het gaat er dus ook om hoe de andere partij ermee omgaat.

Vanuit NLP kennen we de vooronderstelling de betekenis van je communicatie is de respons die je krijgt. En wanneer we kritiek geven dan krijgen we meestal ook wat terug. De manier waarop je het zelf brengt is dan ook de sleutel om te kijken hoe je hiermee omgegaan bent.

Houding is alles

Dit betekent dat het geven kritiek start bij degene die het formuleert. En daarbij gaat het om de grondhouding. Ga eens bij je zelf na hoe het daarmee zit. Meestal geven we kritiek omdat we ons zelf ergeren aan iets of iemand. Dat betekent dat we een idee hebben hoe het beter kan. En dat is waar het in de basis mis gaat. Wanneer ik zeg: houding is alles, dan gaat het om de grondhouding die je hebt. Wanneer die grondhouding is dat jij vindt dat het ook anders kan, of zelfs moet, dan zul je altijd een weerwoord vinden aan de andere kant. Jij vindt namelijk dat er bij die persoon iets moet veranderen terwijl die ander dat (nog) niet weet. Je straalt dat uit, vanuit je onbewuste laat je zien dat jij denkt dat het anders moet. En dat pakt de ander op, daar kan geen enkele verbale formulering tegenop. Hoe goed deze ook geformuleerd is.

Hoe ga je daar dan mee om? Want je kijkt dan kennelijk niet meer objectief naar die ander. En dat is ook zo. Het begint om dat te erkennen. Aangeven dat jij kritiek of feedback hebt en dat jij een manier weet waarvan jij vindt dat die beter werkt. Wanneer je dat besef hebt kun je ook gaan kijken naar andere mogelijkheden. Je kunt je eigen houding gaan herkaderen. Jouw mening is er slechts één uit duizenden. Dus dat jij vindt dat het zus of zo zou moeten is één van deze mogelijkheden. Wanneer je in staat bent om te zien dat er ook andere mogelijkheden zijn helpt al enorm. En hoe zorg je dat je dan openstaat voor wat die ander er van vindt? Een wijs man (Matthias Varga von Kibed) heeft mij ooit een heel mooi hulpmiddel aan de hand gedaan om hiermee om te gaan. Zijn statement was: “wanneer ik merk dat ik er toch iets van vindt, dan bedenk ik ter plekke drie mogelijkheden wat het nog meer zou kunnen zijn.” En dat vind ik een mooi gedachte. Deze gedachte is ook tegendraads. De meeste mensen zullen geneigd zijn hun oordeel te willen wegwerken. Matthias geeft juist het tegenovergestelde aan. Door er meer mogelijkheden aan te koppelen en deze ook concreet te bedenken zorgt ervoor dat jouw eigen mening begint te verwateren. Het wordt minder absoluut en daarmee ook minder dwingend om de ander jouw manier van denken op te leggen. Hoe onbewust je dat ook doet. Door drie dingen te bedenken die ook zouden kunnen maak je je eigen gedachten meer open.

Vertel het zoals het is

Wanneer je grondhouding open is richting de ander dan ontstaat er ruimte om feedback of kritiek te geven. Natuurlijk zijn er dan nog steeds heel veel mogelijkheden om het te formuleren.

De vuistregel die je hierbij kunt hanteren is dat het goed is om het te zeggen zoals het is. Dit lijkt simpel en ook hier valt nog wel wat over te zeggen. Vertel het zoals het is betekent dat je de kritiek feitelijk brengt. Dat betekent niet beter dan het is en ook niet slechter dan het is. Dus feitelijk en dat gedeelte vertel je ook zonder emoties (over emoties later meer).

Feitelijk betekent ook dat je er niet omheen draait. Veel mensen ervaren niet concrete feedback of kritiek uiteindelijk als heel negatief. Door gewoon te zeggen waar het over gaat helpt. Hier kun je best even op oefenen voordat je dat voor elkaar hebt. Voordat je de kritiek aan een ander geeft, heeft het zin om de kritiek voor jezelf hardop te formuleren. Zeg het hardop, je komt er dan al snel achter dat wat er in je gedachten zit anders is dan hoe het eruit komt. Oefening baart kunst, dus oefen! Je helpt zowel jezelf als de ontvanger om de boodschap makkelijker op te pakken.

Emoties mogen!

Sterker nog, het helpt om de emoties die je hebt bij het gedrag van de ander wel degelijk over te dragen. Het laat de ander zien wat voor effect het heeft. Het is zelfs handiger om het effect via emoties te vertellen in plaats van in feiten. En dat lijkt bijna tegengesteld te zijn aan de regel: Vertel het zoals het is. En toch vullen ze elkaar aan.

Je doet dit door aan de ander te vertellen dat je ergens last van hebt, dat het je pijn/verdriet etc. doet en dat je erover nagedacht hebt hoe dat komt. Dan geef je het gedrag feitelijk weer. Dus geef wel aan wat het met je doet.

Geef de ander de ruimte

Feedback of kritiek heeft alleen maar zin wanneer je de ander ook ruimte geeft om erop te reageren. Het mag een dialoog worden in plaats van een monoloog. Dus wanneer je hebt aangegeven wat het met je doet (emotie) en over welk gedrag het gaat (feitelijk) dan mag je vervolgens aan de ander vragen hoe de boodschap overkomt. Dit kun je doen door bijvoorbeeld te vragen: “Kun je hier iets mee?” Of: “Wat doet dit met je?” Of: “Herken je dit?” etc. etc.

Wees er wel op bedacht dat je hier nog wel wat kunt terug verwachten. De infomatie, in elk geval bij jou vandaan, is nieuw voor de ander. Geef hem of haar dan ook de ruimte om hierop te reageren. Helemaal wanneer het redelijk rauw op iemands dak valt dan kan de ander behoorlijk emotioneel reageren. Wij hebben dan de neiging om te zeggen dat iemand niet tegen kritiek kan. Dat is niet per definitie waar. Het kan ook gewoon zijn dat je timing van de kritiek voor de ander onverwacht is. Wanneer je hier rekening mee houdt dan kun je jouw boodschap weer aanpassen. Want het blijft wel zo: De betekenis van je communicatie is de respons die je krijgt.

Geef de ander ruimte en houd er rekening mee dat zijn of haar reactie ook iets zegt over hoe jij de boodschap hebt geformuleerd en/of getimed. Vanuit de dialoog die dan ontstaat is het de kunst om het dan constructief te houden.

Feedback technieken

Bovenstaande zaken gaan nog boven de feedback technieken. En natuurlijk is de sandwich feedback er één van. Er zijn er nog veel meer. Wanneer je er rekening mee houdt dat jouw grondhouding, een feitelijke formulering, omkleed met emoties de basis vormen. En het wordt pas echt wat wanneer je de ander de ruimte geeft om te reageren en een echte constructieve dialoog te voeren.

Succes met het geven van feedback!